Donma

Donma

Soğuk ısırığı vücut dokularının donmasıyla meydana gelen bir rahatsızlıktır. en sık donan bölgeler eller, ayaklar, kulaklar ve bilhassa burun uçlarıdır. eller ve ayaklar vücudun uç noktalarıdır ve bilhassa soğuktan dolayı dolaşım kısıtlandığında bu bölgelere giden kan miktarı iyice azalır. kulaklar ise ince oldukları için fazla bir dolaşıma sahip değildirler burun ise genelde soğuktan iyi korunmaz. vücudun ana bölgelerindeki ısıyı korumak için diğer bölgelere olan dolaşım derhal hemen durma derecesinde kısıtlanabilir. soğuk bundan başka damarları çevreleyen ve plazmanın damarın dışına çıkmasını önleyen endothelial hücrelere de zarar verir. plazmanın kayıbı ise kanın damarın içerisinde pıhtılaşmasına ve dolaşımı daha da yavaşlatmasına sebep olur.

dolaşım azaldıkça dokular donmaya başlar. hücreler arasında su kristalleşmeye başlar ve hücre içerisindeki suyu emerek büyür. buna karşın donma hücreleri öldürmez. laboravatuar çalışmalarında hücreler uzun müddet donduktan sonra bile canlı kalmışlardır.

soğuk ısırığından kaynaklanan asıl zarar endothelial hücrelerin zarar görmesidir. dokular tekrar ısındığında bu bölgeye giden kan pıhtılaşır ve buradaki dolaşımı tamamen durdurur. bunun sonucunda da o bölgedeki hücreler ölür.

önlenmesi

soğuk ısırığı havanın donma noktasının altında olduğu her sıcaklıkta olabilir ama genelde hipotermiyle bağlantılı gelişir. hareketsizlik dolaşımın yavaşlamasına büyük katkıda bulunur ve dolaşımı engelleyen kıyafetler de soğuk ısırığına katkıda bulunur.

bazı durumlarda soğuk ısırığı metallere ya da sıvı yakıtlara temasla da ortaya çıkabilir. soğuk ısırığını önlemek için onu ortaya çıkaran faktörleri bilhassa hipotermiyi ortadan kaldırmak gerekmektedir. vücudunuzun merkezini sıcak tutarak dolaşımın azalmasını önleyen kıyafetler vücudunuzun uç noktalarını da sıcak tutar. bundan başka önemli noktalardan biri de dar ayakkabılar gibi dolaşımı engelleyecek şeyler giyilmemesidir.

sigara içmek yüzey dolaşımını azaltır ve bu sebeple lokal donmalara katkıda bulunur. dolaşımı devam ettirmek için el ve ayak parmakları hareket ettirilebilir ve kolları hızla çevirmek dolaşımı hızlandırmak için iyi bir yöntemdir.

soğuk ısırığını yüzeysel ve derin olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

yüzeysel donuklarda yüz, burun, kulak, parmaklar gibi küçük dokular etkilenir. yüzeysel donuklar derin donuklar kadar önemli olmasa da şayet lazım önlemler alınmazsa derin donuk durumuna gelebilir. derin donuklarda ise eller, ayaklar ve hatta bacak ve kolların bir bölümü gibi daha büyük dokular etkilenir. derin donuklarda büyük oranda doku ya da bir organın tümü kaybedilebilir.

yüzeysel donuk

belirtiler semptomlar

beyazlaşmış dokular önceleri acı hissedilir

üst dokular sert alt dokular daha yumuşak daha sonra bölge soğuk ve hissizdir

ilk yardım

en aktif ilk müdahale donmuş organın sıcak bir vücutla temas ettirilerek ısıtılmasıdır. bölgenin ovulmaması ve daha fazla donmasının engellemesi lazımdır. bu şekilde ısıtılan bölge kısa sürede bir karıncalanma hissiyle birlikte önceki durumuna gelecektir.

derin donuklar

belirtiler semptomlar

deri beyaz donma sırasında acı

deri sert ve alttaki dokular da katı his yok

eklem hareketi yok ya da kısıtlı eritme sırasında acı

ilk yardım

dağda:

- erimiş bölümü eritmeyin

- etkilenmemiş dokuların donmasını önleyerek zararın artmasını engelleyin.

- şayet doku erimişse tekrar donmasını ve basınç altında kalmasını önleyin

- kişiye bol sıvı verin

- hastayı en kısa zamanda hastaneye ulaştırın

donmuş bir doku eritildiğinde kişi tamamen işe yaramaz hale gelir. donmuş bölüm hastaya korkunç bir acı verecektir. donup erimiş bir organı kullanmak derhal hemen mümkün değildir. şayet donmuş bir organ eriyip tekrar donarsa bu organın kaybedilme riski büyük ölçüde artacaktır. eritme işlemi yalnızca tekrar donma şansı yoksa ve vücudun eritilmiş bölümü tamamen steril şartlarda korunabilecekse yapılmalıdır. bu da doğa şartlarında derhal hemen mümkün değildir. donmuş bir bölümü eritmek için donmuş organ 38. 5 & deg; c ile 41 & deg; c arasında sıcaklıkta suya sokulmalıdır. suyun ısısı devamlı kontrol edilmeli ve gerekirse su ekleyerek aynı sıcaklıkta tutulmalıdır. eritme işlemi organ tamamen eriyip pembe bir görünüm kazanana kadar devam etmelidir. pembe renk dolaşımın başladığının göstergesidir. çok hasarlı bir organın dolaşımı geri dönmeyebilir. eritme işlemi sırasında ve sonrasında kişinin organı hareket ettirmesini sağlayın. eridikten sonra organı steril bir pedle korumalı ve parmaklar arasına steril pedler koyulmalıdır. hasta hipotermiye girmişsse önce hipotermi tedavisi yapılmalıdır. donmuş bölgeye aşırı ısı uygulamayın çünkü bu organa zarar verebilir. enfeksiyon riskini arttırmamak için su toplamış bölgeleri ellemeyin.

soğuk ısırığının yakın dönem tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. ne yazik ki husus ile ilgili tecrübesiz bazı cerrahlar donmuş ve erimiş bölgenin görüntüsü yüzünden derhal bir ampütasyon üstünde israr edebilirler. ampütasyonu reddeden bazı hastalar minumum ya da sıfır doku kayıbıyla olayı atlatmışlardır.

cerrahi müdahale dokular tamamen ve mutlaka öldükten sonra yapılmalıdır. başlangıçta dolaşımı sağlamak için bazı küçük müdahaleler olabilir fakat ampütasyon, donma olayının üstünden uzun bir müddet geçtikten sonra yalnızca ölü dokuyu ayırmak amacıyla yapılmalıdır. soğuk ısırığı yaşamış kişiler soğuğa karşı daha hassastırlar ve daha önce donmuş bölgelerindeki damarlar kalıcı olarak zarar gördüğü için bu bölgelerin donma şansı daha yüksektir.