Genel anestezi

Genel anestezi

Genel anestezi ya da halk arasında yaygın ama yanlış kullanılışı ile narkoz birçok insanda korku ve endişe yaratan bir kavramdır. ameliyatın yarattığı stress bir yana genel anestezi alacak olmak ve buna bağlı olarak " ya uyurda uyanamazsam endişesi" yalnızca sezaryen ile doğum yapacak olan anne adaylarını değil ameliyat planlanan bütün insanları rahatsız eder.

anetezi genel tanım olarak ağrının ortadan kaldırılması anlamına gelir. iki tür anestezi vardır: genel anestezi ve bölgesel anestezi. bölgesel anestezi küçük bir dikiş atılması için yalnızca o bölgeyi uyuşturan lokal anestezi ya da belirli bir vücut bölgesindeki ağrı hissini ortadan kaldıran epidural ve spinal anestezi biçiminde tatbik edilebilir.

dünya üstünde bütün ameliyatlar için en sık uygulanan anestezi türü genel anestezidir. ancak sezaryen açısından baktığımızda amerika bitişik devletleri başta olmak üzere gelişmiş ülkelerin çoğunda en sık tercih edilen anestezi biçimi epidural ve spinal anestezidir.

epidural anestezinin ülkemizde yaygın biçimde kullanılmamasının sebebi husus ile ilgilenen anesteziyolog sayısınn fazla olmaması, bu anestezi biçimini uygulamak için özel eğitim ve tecrübe gerekmesi ve cerrahlar ile anesteziyologların yerleşmiş alışkanlıklarıdır. ancak bilimsel açıdıan bakıldığında acil olmayan sezaryenlerde genel anestezi en yeni tercih edilmesi gereken yöntem olmalıdır.

genel anestezi nedir ?

genel anestezi çok basit tanımıyla dışarıdan verilen ilaçlar yardımıyla bilinç durumunun ortadan kaldırılmasıdır. tek bir tür genel anestezi yoktur. uygulanacak olan cerrahi girişimin türüne ve müddetine göre farklı aşamalarda genel anestezi tatbik edilebilir. ancak bütün uygulamalarda ortak olan nokta hastanın bilincinin kapalı olması ve uyku durumunda bulunmasıdır.

genel anestezi nesıl uygulanır ?

genel anestezi yaygın inanışın aksine ağız ve burundan solutulan gazlar ile uygulanmaz. bu tür yöntemler olsa da günümüzde uygulanan modern anestezi tekniklerinde damardan verilen ilaçlar ile hasta uyutulur ve bütün ameliyat boyunca anestezi cihazı ve anestezi uzmanı ile teknisyenlerinin kontrolü altında sürdürülür.

anesteziye başlamadan önce damar yolu açılıp sıvı verilmeye başlanır. bu esnada göğüs üstüne yerleştirilen transducerler yardımı ile devamlı olarak kalp elektrosu içekilir ve monitörde izlenir. diğer kola tansiyon aleti bağlanırken parmak ucuna kandaki oksijen miktarını ölçen bir cihaz takılır.

daha sonra anestezi uzmanı ve teknisyeni lazım hazırlıklarını yaparlar, ağız ve burnunu kapatan bir maske yardımı ile hastaya %100'lük oksijen solutulur ve takiben serum setinden merkezi sinir sistemini bloke eden anestezik ilacı enjekte ederler. bu aşamada hasta birkaç saniye içerisinde uyku haline geçer.

anestezi indüksiyonu adı verilen bu aşamadan sonra genel anestesinin belki de en önemli aşaması olan hastanın ağızından soluk borusuna tüp yerleştirilmesidir. endotrakeal tüp adı verilen bu gereç kısa bir hortuma benzer. entübasyon adı verilen bu işlem de tamamlandıktan sonra hastanın solunumu tamamen anestezi uzmanının kontrolü altına geçer. anestezi cihazı tarafından bütün ameliyat boyunca hastaya oksijen ve bunun yanında anesteziyi sağlayan gazlar solutulur.

hastaya daha sonra ameliyatın seyrine göre salgı azaltıcı, kas gevşetici, mide asidi giderici gibi birçok farklı ilaçlar damar yolu ile verilir. bu ilaçlar hastanın bütün bilinç ve refleks işlevlerini ortadan kadırır. ameliyatın seyri sırasında kas gevşetici ilaçlar hasta tarafından yıkıldığında şayet gerek olursa tekrardan verilebilir.

ameliyat sona erdiğinde anestezik gazların verilmesi kesilir ve kas gevşetici ilaçların tesirini ortadan kaldıran ilaçlar enjekte edilir. kısa sürede hastanın refleksleri geri döner ve kendi kendine solumaya başlar. bu aşamada endotrekeal tüp çıkartılır. hastanın bilincinin açıldığı, reflekslerinin geri döndüğü, ağrılı uyaranlar ve sorulara cevap verdiği görüldükten sonra ayılma odasına alınır ve burada tamamen kendine gelene kadar izlendikten sonra odasına gönderilir.

tüm anestezi müddeti boyunca hastanın kalp atım hızı, elektrosu, tansiyonu, kandaki oksijen ve karbondioksit miktarı, solunum sayısı ve hacmi gibi yaşamsal belirtiler devamlı olarak izlenir ve lazım müdahalalerde bulunulur.

genel anesteszinin avantajları

sezaryende genel anestezinin epidural anesteziye karşı en önemli üstünlüğü çok kısa vakit içerisinde uygulanabilmesidir. epidural anestezide nir ön hazırlık lazımdır. uygun bir uygulamada ani tansiyon düşüklüğünü önlenmek için epidural kateter takılmadan önce yaklaşık 1 litre sıvı verilerek damar yatağı doldurulur. genel anestezi de ise böyle bir gereklilik yoktur. diğer yandan yine genel anestezide tansiyon kontrolü daha rahat ve kolay sağlanabilmektedir. bir başka avantajı da solunum kontrolünün daha kolay olmasıdır. ancak bu avantajlar çok ciddi öneme sahip değildir ve genel anesteziyi epidurale daha üstün hale getirmez. genel anestezi sezaryen operasyonlarında ancak acil bir durum varsa ilk tercih edilecek anestezi biçimi olmalıdır.

acil durumların yanında anne adayında epidural anestezi yapılmasına engel tıbbi bir durum varsa da genel anestezi tercih edilir. bu durumlar arasında kanama ve pıhtılaşma bozuklukları, nörolojik sorun varlığı ve epidural kateterin uygulanacağı bölgede enfeksiyon olması sayılabilir.

genel anestezinin dezavantajları

sezaryen sırasında genel anestezinin en önemli avantajsız tarafı ise annenin bilinci kapalı olduğu için doğuma katılamamasıdır. bir başka avantajsız tarafı da ameliyat sonrası ağrı kontrolünün daha zor olması sebebi ile daha fazla ağrı hissedilebilmesidir. ameliyat sonrası ağrıyı gidermek için hasta kontrollü ağrı pompası takılması son derece etkili bir uygulamadır. hasta ağrı hissettiği anda serumuna bağlı bir cihazın düğmesine basarak ağrı kesici almakta ve bu sayede ameliyat sonrası dönemi son derece konforlu olarak geçirmektedir. bu teknolojik cihazlar son derece güvenli olup hasta ne kadar çok düğmeye basarsa bassın ayarlandığı maksimum dozadan fazlasını vermemektedir.

genel anestezi bazı riskleri de bereberinde taşır. bu risklerden önemlisi aspirasyondur. aspirasyon mide içeriğinin solunum yolları ve akciğerlere kaçmasıdır. genel anestezi sırasında bütün kaslar ve refleksler durduğu için mide içeriği gırtlağa kadar gelip buradan solunum yollarına kaçabilir. asidik yapıdaki mide sıvısı solunum yolları ve akciğerler için olabildiğince zararlıdır. böyle bir taktirde kimyasal pnömoni gelişerek hayatı tehtid eden durumlara sebep olabilir. yine mide içerisinde bulunmakta olan cisimler solunum yollarında tıkanıklığa sebep olabilir. bu risk sebebi ile genel anestezi almadan önce en az 6 saat öncesinden yeme-içmeyi kesmeniz lazımdır.

genel anestezide karşılaşılaşılabilecek bir başka sorun de entübasyonun zor olmasıdır. kişinin çene yapısı ve benzeri etkenler tüpün yerleştirilmesini ve hastanın ameliyat sırasında solunumunun kontrol edilmesini zorlaştırabilir.

tüm bu riskler son derece düşüktür ve anestezi uzmanlarının tecribesi ve ellerindeki ilaçlar ile kolaylıkla üstesinden gelinebilir.

anne adaylarını ürküten bir başka nokta da kendileri genel anestezi aldıklarında bebeklerinin de bundan etkileneceği korkusudur. eski tip anestezi ilaçlarının plasentadan bebeğe geçerek depresyon ve uyku durumuna neden olabileceği bilinmektedir. dolayısıyla genel anestezi ile yapılan sezaryenlerde eskiden bütün hazırlıklar anne adayı daha uyutulmadan önce yapılmaktaydı. anne adayı ameliyat masasına yatırıldıktan sonra sondası takılıp antiseptik solüsyonlar ile boyanır, steril örtüler ile örtülür ve daha sonra uyutularak ameliyata başlanırdı. ancak bu uygulamada da ameliyata başlamadan önce anestezi uzmanının entübasyonu tamamlaması gerekmektedir ki bu da yaklaşık 1-2 dakika almaktadır. günümüzün modern ilaçlarının ise bebeğe geçme riski son derece azdır ve hazırlıkların önceden yapılması lazım değildir.

kendi uygulamalarımızda anne adayı uyuduktan sonra sonda takılıp boyanmakta ve luzumsuz yere ağrı duyması ve fazladan strese girmesi engellenmektedir. bütün işlemler anne adayı uyuduktan sonra yapıldığı için bu hazrılıkların sebep olduğu rahatsızlıklar yaşanmamakta ve anne konforundan ödün verilmemektedir.

sonuç olarak genel anestezi sezaryen operasyonlarında yalnızca acil durumlar ve epidural uygulanmasına engel tıbbi bir durum varlığında tercih edilmelidir. ülkemizde ise maalesef sezaryenlerin buyuk bir kısmı hem birçok özel hem de devlet hastanesinde genel anestezi ile yapılmaktadır.