Hamilelikte ultrason güvenli midir ?
Konu tıp ve insan olduğunda gelişi güzel bir uygulama, tedavi biçimi ya da tanısal yöntem için mutlaka güvenlidir demek olası değildir.
dünya üstünde ne kadar insan varsa o kadar farklı kalıtımsal yapısı var demektir ve bunlardan biri için bile geri kalanları için güvenli olan bir uygulama istenmeyen neticeler doğurabilir.
tıpta bir uygulamanın güvenli ya da etkili olup olmadığı ancak yapılan araştırmalar ve bunlardan elde edilen verilerin istatistiksel olarak incelenmesi ile değerlendirilir.
bilimsel açıdan en anlamlı araştırmalar plasebo kontrollü randomize prospektif olarak adlandırılanlardır. bu tür araştırmalarda aynı karakterisitk yapıya sahip hastalar rastlantısal olarak 2 gruba ayrılır. çalışma grubu olarak isimlendirilen gruba uygulamada bulunulurken kontrol grubu olarak isimlendirilen gruptaki hastalara gelişi güzel bir uygulamada bulunulmaz. sonuç olarak elde edilen veriler değerlendirilir ve aradaki farkın istatistiki açıdan anlamlı olup olmadığı incelenir. şayet bir anlam bulunursa bu uygulanan tedavinin etkili ya da devre dışı olduğu biçiminde yorumlanır. tek bir çalışmada neticenin anlamlı ya da anlamsız olarak bulunması o uygulamanın etkili ya da tesiri olduğu kesin neticesini vermez. benzer neticelerin başka çalışmalar tarafından da desteklenmesi gerekmektedir.
tıp literatüründe gelişi güzel bir husus ile ilgili lehte ve aleyhte birçok araştırma bulunur. bunların birarada değerlendirilmesi ile meta analizler yapılır ve bir genellemeye varılmaya çalışılır.
her çalışmadaki hasta karakteristikleri birbirlerinden değişik olacağı için neticeler arasında da fark olması şaşırtıcı değildir.
bir başka önemli nokta da vücut dışında laboratuvar ortamında (in vitro) ortaya çıkan bir etkinin vücut içerisinde (in vivo) ortaya çıkmaması olasılığıdır. dolayısıyla gelişi güzel bir uygulama ile labovatuar ortamında görülen ya da teorikte bulunmakta olan bir etki vücut içerisinde uygulandığında aynı biçimde ortaya çıkmayabilir.
bu kısa bilgiler ışığında ultrasonun gelişmekte olan bebek üstünde zararlı bir tesirinin olup olmadığı yapılan birçok araştırmada incelenmiştir.
yaklaşık 40 yıldır gebe kadınlar üstünde uygulanan ultrason, rontgen ışınları ile yani x-ışınları ile çalışmadığından teorik olarak radyasyon ile görülen teratojenik etkiyi göstermesi beklenmez. daha açık bir dille ifade etmek gerekirse ultrasonun bebekte gelişim kusurlarına yol açması beklenilen bir teorik etki değildir.
termojenik etki (ısı etkisi)
ultrason ses dalgalarını yani mekanik enerjiyi kullanan bir görüntüleme tekniğidir. bu ses dalgaları ulaştıkları son dokular tarafından ya emilir ya da yansıtılır. bu taktirde enerjinin korunumu kuralına ideal olarak mekanik enerji ısı enerjisine dönüşür. ultrasonun teorik olarak potansiyel istenmeyen tesiri dokulardaki lokal ısı artışıdır. laboratuvar ortamında yani in vitro ortamda yüksek dozda ve uzun müddet uygulanan ultrason enerjisinin ısı artışına sebep olduğu bilinmektedir. bu ısınma uygulanan ultrasonik dalgaların gücü ve müddeti ile doğru orantılıdır. daha yüksek enerji uygulanan renkli doppler gibi incelemelerde bu teorik etkinin görülme ihtimali daha yüksektir.
kavitasyon
ultrasonun bir diğer potansiyel riski de kavitasyondur. kavitasyon doku içerisinde geçici ya da kalıcı baloncuklar oluşması olarak tanımlanabilir. bu baloncuklar dokuda harabiyete, doku kaybına ve kanamaya neden olabilirler.
ultrason bebek için zararlı mı ?
ultrasonun tesirleri mekanik ve termal olarak iki gruba ayrıldığına göre ultrasound in medicine, aıum) yayınladığı bildiride kısaca şu görüşü kabul ettiğini bildirmektedir.
" bugüne kadar hastalar ya da cihazları kullanan kişiler üstünde, günümüzdeki tipik tanısal ultrason cihazlarına ilişkin dalgalara maruz kalma neticesinde ortaya çıktığı ıspatlanmış biyolojik bir etki bildirilmemiştir. gelecekte bu tür bir biyolojik etkinin ortaya çıkma ihtimali bulunmakla birlikte eldeki güncel veriler tanısal ultrasonografinin faydasının şayet varsa bile zararından daha fazla olduğunu göstermektedir. "
dünya sağlık örgütü (who) ve amerikan ulusal gıda ve ilaç dairesi (fda)'de benzer görüşleri savunmaktadır.
tüm bu bulgular eşliğinde yapılan çok sayıda araştırmadan elde edilen verilere göre hamilelikte ultrason incelemeleri günümüzde güvenli olarak kabul edilmektedir. ancak her uygulama ve tedavide olduğu gibi ultrason incelemesi de suistimal edilmemeli yalnızca lazım durumlarda uygulanmalıdır.
ultrasonun en önemli zararı tecrübeli ve yetkin olmayan kişilerce yapıldığında elde edilen bulguların yanlış olarak yorumlanması ve bunun neticesinde hatalı kararlar verilmesinden doğan sonuçlardır.
kaynak: kadın hastalıkları ve doğum uzmanı dr. alper mumcu
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder