Heider in atif teorisi

Heider in atıf teorisi

Heider (1944, 1946 ve 1958), modern sosyal psikolojiye geştaltçı perspektifi getiren sosyal psikologlardan biridir. insan davranışlarını birbirlerinden az çok bağımsız bir tepkiler dizisi gibi değil, bilişsel bir tüm olarak gören heider, kişiler arası ilişkilerin algısını, bilişsel tutarlılık kavramına dayanarak incelemiştir.



ona göre, söz konusu ilişkileri bireyler, çevreleri ile ilgili dengeli bir görüş sahibi olacak biçimde örgütlemektedirler. bu şekilde yapılandırılmış bir temsil alanının oluşması için bireyin, etrafındaki unsurları anlamlandırması gerekmektedir ve bu gereklilik, atıflar yoluyla sağlanır. atıf, gelişi güzel bir olaya bir anlam verme, onun kaynağını saptama süreci ya da insanın gerçekliği kavrama ve onu öngörme, ona hakim olma sürecidir.



heider'in bakış açısında, atıflar, bireylerin belirli bir taktirde mevcut verilerin ötesine geçmelerini, olaylara, davranışlara b & icirc; r anlam eklemelerini, yani " anlam seviyesinde artı-değer üretmeyi" (deschamps ve ark. 1990) ifade etmektedir.



bu süreç, " bir jestten, bir mizaçtan, bir dispozisyondan veya bir objeden hareketle kişinin kendi durumu veya bir başkasının durumu ile ilgili bir yargıda bulunması, bir çıkarsama yapması, bir sezgi, bir duygu, bir meziyet çıkarmasıdır" (moscovici, 1972). olaylara bir neden bularak çevreyi tutarlı ve istikrarlı b & icirc; r biçimde algılamayı sağlayan bir açıklama çabasıdır. sosyal gerçekliğin, örtük/zımni bir faktör analizi yoluyla nedensel bir yorumudur, kendiliğinden ve naif istatistiksel analizidir.



heider'a göre bu analiz, olay ve davranışlara, şahsi olan veya olmayan nedenler yükleyerek yapılmaktadır ve şahsi nedenler (birisinin bir şeyle vurması) temel olarak 'niyet' etkenine dayandırılmaktadır. genellikle nedensel açıklamalarda çevresel nedenlerden ziyade, şahsi nedenler öne çıkarılmaktadır.



fakat neden atıfları, keyfi bir meziyet taşımamakta, bireyin gelişi güzel bir yargısının diğer yargı ve beklentileriyle tutarlılık göstermesini isteyen bilişsel dengenin korunması ilkesine ideal bir tarzda gerçekleşmektedir. bu anlamda atıf süreci, belirli bir motivasyon temelinde cereyan etmektedir: çevresel farklılıkların arkasında değişmeyeni bulma ve böylece çevresel istikrarı, bilişsel dengeyi koruma gibi...