Kisisel modernlik yaklasimlari

Kişisel modernlik yaklaşımları

Kişisel modernlik yaklaşımları, sosyal değişme ve modernleşme olgularını, genel olarak bireylerin şahsi özelikleriyle ilişkilendiren görüşlerdir. dünyanın pek çok ülkesinde görülen sosyal değişme olayının modernleşme olarak tanımlandığına işaret eden kağıtçıbaşı'ya (1976) göre " modernleşme, hem sosyal yapıda kurumsal değişmeleri, hem de bireysel kademede tutum ve davranış değişmelerini içeren" karmaşık bir süreç meziyeti göstermektedir.



çağdaş değişmelerin, daha önceki örneklerinden değişik olarak, toplumu derinlemesine ve yaygın bir biçimde etkilediğini, ekonomik, teknolojik oldukları kadar da politik ve entelektüel bir meziyet taşıdıklarını gösteren smith (1973) de aynı konuya işaret etmektedir. ona göre dünya, bu model çevresinde dönmekte ve herkes, tek bir dünyada yaşamaya mecbur kalmaktadır.



bu tür bir sosyal değişme, kültürel ve psiko-sosyal çerçevedeki değişmeleri de kapsayan toplumsal (societal) bir değişmedir. bütün bu farklılıkların insanlar tarafından özümsenmesi ve kişilik özellikleri ve davranış planında yansıması gerekmektedir; modernleşme, ekonomik ve sosyal organizasyon biçimlerinin değişmesi yanında, psiko-sosyal boyuttaki değişmeleri de kapsamaktadır.



bu nedenledir ki, bir yandan toplum düzeyindeki, diğer yandan birey düzeyindeki değişmelerde kendini göstermesi ve bundan başka bu iki kademede cereyan eden olayların ilişkisini içermesi bu nedenle modernleşmenin, sosyal psikolojik bir araştırma alanı olarak ele alınması kaçınılmaz olmuştur.



nitekim, çeşitli araştırmacılar modernleşme olgusunu, sosyal psikolojik bir perspektiften ele alıp incelemişlerdir. bunlar arasında modernleşmeyi birtakım bireysel özelliklere dayandıran görüşler, bilhassa dikkati çekmektedir. örneğin mcclelland (1961), modernleşmeyi 'başarı güdüsü'ne dayandırmış ve bir toplumda başarı motivasyonunun seviyesi ile toplumun gelişme seviyesi arasında bir ilişki bulunduğunu öne sürmüştür. lerner (1958) ise modernleşmeyi, bir toplumdaki empati seviyesi yüksek kişilerin sayısıyla ilişkilendirmiştir.



kişisel modernlik yaklaşımları çerçevesinde yer alan bir başka anlayış, çeşitli toplumlardaki 'modern insan' özelliklerinin betimlenmesine yönelmiştir. bu çerçevede afrika ülkelerinde çalışan doob, modern insanın özellikleri olarak zamana önem vermek, geçmişe değil geleceğe yönelik olmak; devlet faaliyetlerine karşı pozitif tutum; iyimserlik ve kendi kaderini kontrole inanç; yurtseverlik; bilim ve determinizme inanç; insanlara güven duygusu; ulusal liderlere karşı pozitif tutum; geleneksel inançları önemsememek. bunlar değişime açık kişinin özellikleri sayılmıştır.



arjantin, şili, hindistan, israil, nijerya ve bangladeş'te yaptığı araştırmasında ınkeles (1969), modern kişilik özellikleri olarak yeni tecrübelere açıklık; ana-baba otoritesinden bağımsızlık; yurttaşlık faaliyetlerine ilgi ve katılma; zaman geçtikçe ilgili olma (planlama, dakiklik) gibi özellikleri tespit edilmiştir.



türkiye'de yapılan araştırmalarda da (kağıtçıbaşı, 1973), modern kişilik özellikleri arasında şahsi gelecek ile ilgili iyimserlik, başarı güdüsü, içten kontrole inanç ve yurtseverlik gibi özellikler tespit edilmektedir. şahsi modernlik yaklaşımı çerçevesinde yer alan yazarlar genel olarak, modern kişilik örüntüsünün eğitimle sağlanabileceği görüşünü savunmuşlardır (kaynak; kağıtçıbaşı, 1976).



kişisel modernlik yaklaşımları paradigması dışında bilgin (1976) tarafından yapılan bir başka araştırmada da, modernliğin hem şahsi, hem de toplum düzeyindeki esas göstergesinin şeyleri iyi ve işler halde tutma çabası olarak tanımlanan 'koruyucu bakım anlayışı' (maintenance) olduğu öne sürülmüştür.



onarıcı tutumlara karşıt olarak tanımlanan koruyucu anlayış, zamanda ritmiklik, ilerleme duygusu, vakti yücelten ve zamanda dakiklik arayan proje temelli bir vakit anlayışı, bir check-list ya da listing zihniyeti, eşyaya bağlılık, eşyada devamlılık ve işlevselliği yüceltme değerleri, sorumluluk duygusu gibi özellikleri kapsamaktadır. bu özellikler çerçevesinde bakıldığında modern toplum, sanayi toplumunun değerleriyle az çok örtüşmekte ve tüketim toplumuyla karşıtlık göstermektedir.