Oyun teorisi

Oyun teorisi

Oyun teorisi, kaynağını, j. von neumann ve o. morgenstern'in (1944) theory of games and economic behaviour adlı klasik kitaplarında bulan stratejik bir yaklaşım ve analiz stili olarak nitelendirilebilir. oyun teorisi, günümüzde serbest piyasa ekonomisinde rekabet içerisindeki ekonomik aktörlerin davranışlarının, uluslararası ilişkilerin analizinde ve stratejik kararların alınmasında kullanılıyor.



oyun teorisinin felsefi temelleri, xvııı. yüzyılın ekonomik fayda teorilerine kadar uzanmaktadır. fayda teorileri, xvııı. yüzyıldan başlayarak sanayileşme sürecine giren avrupa ülkelerinde yaşanan köklü değişmeleri, belirli bir insan ve toplum anlayışı çerçevesinde kavramsallaştırmaya çalışan teorilerin en önemlilerindendir.



fayda teorisyenleri (bentham, mili, smith, green, vs.) insanın yarar arayışında olduğu ve bütün insan davranışlarının bu güdü tarafından yönlendirildiği gibi esas bir sayıltıdan hareketle yeni bir insan modelini, homo economicus'u ortaya atmışlardır.



bu düşünürler, ekonomik liberalizme dayalı bir insan ve toplum modeli geliştirmeyi hedeflemekle birlikte, görüşleri, psikolojik planda yetersiz kalmış, bireysel davranışları açıklamakta ve bireysel ile sosyali eklemlendirmekte başarı gösteremeyen olmuşlardır.



xıx. yüzyıl sonlarında psikoloji biliminin gelişmeye başlaması ve buradaki boşluğun bir kısmının psikoloji teorileri tarafından ele alınmasıyla yeni bir aşamaya gelinmiştir. ekonomik fayda teorileri, salt ekonomi ve politika alanında kalmayıp psikolojiye de taşmış ve bunların psikolojik versiyonu, pekiştirme veya öğrenme teorileri adı altında ortaya çıkmış ve behevyorist metodoloji, çağrışımcılık ve hedonizm üçgeni çerçevesinde gelişmeye başlamıştır (deutsch ve krauss, 1974).



pavlov'un klasik şartlanması ve thorndike'ın enstrümental şartlanması, bu konudaki çalışmaların esas iki paradigmasını oluşturmuştur. yüzyılın başından beridir çeşitli araştırmacılar (thorndike, homans, hull, miller ve dollard, hovland, skinner, thibault ve kelley, vs. ), bu yönde çalışmışlardır. sosyal psikolojide kişiler arası takas teorisi de aynı çizgide yer almış ve kişiler arası ilişkiler, bir tür ekonomik ahş-veriş gibi kavramsallaştırılmıştır.



oyun teorisi, bu akımın en rafine örneklerinden biridir. burada oyun kavramı iki veya daha çok sayıda partönerin kazanç ve kayıpları arasında karşılıklı bir ilişkinin bulunduğu, taraflardan her birinin bütün kuralları (kayıp veya kazanç koşulları) bildiği ve önceden saptanmış birtakım kurallara göre tercihlerde bulunduğu bir durumu ifade etmektedir. teorinin hedefi, iki veya daha fazla partner arasındaki çatışmalı durumlarda, rasyonel bir insanın izleyeceği optimal eylem politikaları veya stratejileri oluşturmaktır.