Romatoid artrit ve tedavisi

Romatoid artrit ve tedavisi

Romatoid artrit (ra), en sık görülen iltihabi eklem hastalığıdır. eklemlerin iç yüzünü döşeyen " sinovyum" adlı dokunun iltihabı ile başlar ve kıkırdak, kemik, tendon ve bağlarda harabiyet yapabilir. giderek ilerleyen hastalık, eklemlerin yanısıra iç organları da etkileyebilir. genellikle birden çok eklemi tutar uzun sürelidir (kronik) ancak ataklar arasında uzun süreli sessiz dönemler de görülebilir. sebebi tam olarak bilinmeyen bu hastalık, kişiden kişiye de büyük değişiklikler gösterebilmektedir. genellikle genç-orta yaşlı erişkinlerin hastalığıdır ve kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazla görülür.

diğer eklem hastalıklarından nasıl ayrılır ?

romatoid artriti diğer eklem romatizmalarından ayıran en önemli özellik bazı laboratuvar testleri ve hangi eklemleri tuttuğudur. ra genellikle el bileği ve elin bir çok eklemini tutar, ancak tırnaklara yakın uçtaki eklemler (baş parmak hariç) çok etkilenmez. osteoartritte (kireçlenme) ise tam tersine tırnağa yakın bu eklemler hastalanır.

ra'da dirsek, omuz, boyun, çene, kalça, diz, ayak bileği ve ayak eklemleri de tutulabilir. boyun dışında omurganın diğer bölgelerinde tutulum nadirdir. genellikle, vücudun her iki yanındaki eklemler birlikte hastalanır. yani sağ elde birkaç eklem şişerse, büyük olasılıkla sol el eklemlerinde de şişlik ve hareket kısıtlılığı olacak demektir.

romatoid artritin sebebi nedir ?

ra'da bağışıklık sistemi bozulmuştur ve vücüdun kendi dokusunu yabancı gibi algılayıp buna karşı savaş başlatır. eklemlerde iltihap hücreleri toplanır ve bu hücrelerden dokulara zarar verecek maddeler (enzim, antikor, sitokin) salgılanır.

genlerin rolü var mı ?

ra doğrudan olarak anne-babadan çoçuğa geçen genetik bir hastalık değildir. ancak ra'ya yatkınlık hali genlerle geçiş gösterebilir. ra'lı pekçok hastada hla-dr4 adı verilen belirli bir genetik belirleyicinin bulunduğu gösterilmiştir.

enfeksiyon, romatoid artriti başlatır mı ?

birçok araştırmacı ve doktor ra'nın başlangıcında enfeksiyonun rolü olabileceğini düşünmektedir, ancak ıspatlanmış değildir. ra bulaşıcı bir hastalık değildir. ortamda çok yaygın olarak bulunmakta olan bir mikrobun, ra'ya yatkınlığı olan kişilerde bağışıklık sistemini bozarak hastalığa sebep olduğu varsayılmaktadır.

ra'nın belirtileri nelerdir ?

ra kişiden kişiye büyük değişiklikler gösterebilir. derhal hemen hastaların tamamında, eklem bulguları dalgalanmalar göstermekle beraber kronik bir biçimde devam eder. bazı kişilerde hastalık daha hafif seyreder; yalnızca zaman zaman ataklar olur. bazılarında ise daha ağır seyrederek vakit içerisinde ilerleyici harabiyet yapar.

eğer ra hastalığınız varsa, tutulan eklemlerinizde ısı artışı, şişlik, duyarlılık, kızarıklık ve ağrınız olacaktır. bilhassa sabah saatlerinde belirgin olan eklem hareketlerinizde zorluk, tutukluk hissedebilirsiniz. hastalığınızın uzun sürmesi halinde eklemlerinizde biçim bozuklukları oluşabilir.

ra bilhassa ataklar sırasında genel bir halsizlik yapabilir. iştah azalması, kilo kaybı, zaman zaman hafif ateş, enerjide azalma, kansızlık görülebilir. hastaların yaklaşık %20'sinde basınca maruz kalan bölgelerde cilt altında, " nodül" adı verilen sertlikler gelişebilir. sıklıkla dirsekte olabilirse de vücudun diğer bölgelerinde hatta iç organlarda da görülebilir.

ra tanısı nasıl konur ?

ra'nın tanısının erken dönemde konulabilmesi çok mühimdir çünkü bu dönemde tedaviye başlanması, kalıcı eklem hasarını en azda tutar. ra tanısı için, doktor tarafından ayrıntılı öykünüzün alınması ve fizik muayenenizin yapılması lazımdır. belirli laboratuvar testleri ve röntgen incelemeleri istenebilir. " romatoid faktör" adı verilen testin pozitifliği tanıyı destekler. yüksek eritrosit sedimentasyon hızı, düşük hemoglobin (kansızlık) diğer laboratuvar bulguları arasındadır. unutulmaması gereken bu testlerin yalnızca yol gösterici olduklarıdır. kesin tanı ancak hastanın doktor tarafından bir tüm olarak değerlendirilmesi ile konur.

ra nasıl tedavi edilir ?

halen ra'nın kesin tedavisi yoktur. kullanılan yöntemler ağrıyı gidermeye, iltihabı ve eklem hasarını azaltmaya ya da durdurmaya ve hastanın işlevleri ile yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir.

ra'da ilaç tedavisi 2 grupta incelenebilir;

1. şikayetleri gidermeye yönelik kısa etkili ilaçlar; aspirin, steroid olmayan anti-romatizmal ilaçlar, ağrı kesiciler, gerektiğinde kortizon.

2. uzun etkili ilaçlar; metotreksat, klorokin-hidroksiklorokin, altın tuzları, siklosporin, sülfasalazin, d-penisilamin, azatiopürin, etanersept, infliximab gibi.

bu ilaçların bütününün belli aralıklarla izlenmesi gereken kan hücrelerinde düşüklük, böbrek ve karaciğer farklılıkları gibi yan tesirleri mevcuttur. bu tesirlerin çoğu ilaç cinsini ve dozlarını ayarlayarak kontrol edilir. hastanın bu konuda bilinçli olması büyük önem taşır.

tedavi hastaya özel planlanır; bunda da hastalığın şiddeti, eşlik eden sağlık sorunları ve bireysel gereksinimler ön planda tutulur. istirahat ra hastalarının tedavisinin en önemli parçasıdır. bilhassa akut alevli dönemlerde ilgili eklemlerin istirahati tavsiye edilir. akut dönem dışında, hastanın kendini iyi hissettiği zamanlarda dengeli olarak verilmiş egzersizler hastaya yarar temin eder.

yine eklemlerin işlevlerinin korunmasında, deformitelerinin engellenmesinde " splint" adı verilen bazı basit cihazlardan yararlanılabilir. splintler deformiteleri önlemekte olabildiğince etkilidirler. bundan başka bazı kuralları uygulayarak da deformiteleri önlemeye yardımcı olabilirsiniz:

a. iş yaparken ufak eklemlerden çok büyük eklemlerinizi kullanmaya dikkat edin. örn; kapı açarken elinizle değil kolunuzla itin, ya da kavanoz açarken parmaklarınızla değil elinizle açın.

b. yükü tek bir eklem yerine birden çok ekleme dağıtmaya çalışın. örn; bir kitabı kaldırırken bir değil iki elinizle tutup kaldırın.

c. eklemlerinizi en " doğal" pozisyonunda kullanmaya çalışın. aşırı bükme ve zorlanmalardan sakının.

bazı hastalarda deformiteleri düzeltmek, ağrıyı azaltmak ya da eklemleri kullanabilir duruma getirmek için cerrahi gerekebilir.

tedavi kararlarının bütün aşamalarında doktor ve hasta arasında sıkı bir işbirliğine gereksinim vardır.