Suni solunum ve kalp masaji

Suni solunum ve kalp masajı

Suni solunum ve kalp masajı kendi kendine solunumun olmadığı durumlarda, akciğerlerin havalandırılmasını sağlamak ve durmuş olan kalbi tekrardan çalıştırmak için yapılan işlemler. boğulma, asılma, elektrik çarpması, karbon monoksit zehirlenmesi gibi hallerde ve genel olarak zahiri ölüm durumundaki insanlarda, bilhassa nefes alamayan bebeklerde, olası olduğu kadar çabuk tatbik edilmelidir. tüm vakalarda önce üst solunum yollarını tıkayan önler ortadan kaldırılmalıdır. boğulma durumunda ağızdaki suyu ve salgıları boşaltmak; asılma durumunda ipi kesmek; elektrik çarpmasında akımı kesmek; gazla boğulma hallerinde hastayı temiz havaya çıkarmak lazımdır.

bu önlemler alındıktan derhal sonra, normal solunum geri gelinceye veya bir cihazla, sun'i solunuma başlayıncaya kadar ağızdan ağıza, ağızdan buruna veya elle sun'i solunum yaptırma manevralarından biri uygulanır. sun'i solunumun vaktinde başlatılması çok mühimdir. çünkü beyin hücreleri oksijensizliğe 4-5 dakikadan fazla tahammül edemezler.

ağızdan ağıza solunum metodu: hasta sırt üstü dümdüz yatırılır. baş iyice arkaya doğru gerdirilir ve bir elle iyice arkaya doğru bastırılır, burun tıkanır. sonra ağız açılır, ağız boşluğu temizlendikten sonra, alt çene öne doğru çekilir, dil bir bezle altçene dişlerinin üzerine doğru bastırılıp sabit tutulur. dudaklar hastanın ağzına yapıştırılır. dakikada 12-16 defa olacak biçimde üflenir. bu üflemelerde hastanın göğsü genişlemelidir. çocuklarda üfleme ritmi daha fazla olmalıdır. kurtarıcı ağzını ayırıp çeker, hastanın göğüs kafesi küçülür ve böylece hasta kendiliğinden nefes vermiş olur.

ağızdan ağıza solunum baş enseye doğru gerdirilmek şartıyla (yolda kaza geçiren veya yıkıntı altında kalan kimseler vs.) oturma halinde da tatbik edilebilir.

ağızdan buruna solunum metodu: yukarıdakine benzer bir usuldür. üfleme, ağız kapatılarak burun yoluyla yapılır.

küçük çocuklarda aynı anda hem ağızdan hem de burundan üflenebilir.

bu usuller herkes tarafından her yerde ve her taktirde tatbik edilebilir. kurtarıcı çok çabuk yorulacağından nöbetleşe kurtarıcı değiştirmek gerekmektedir.

elle yapılan manevralar: hastanın göğüs kafesini, nefes alma ve verme hareketlerine benzer ritmik hareketlerle bastırmak ve genişletmek esasına dayanır. göğüs kafesi esnek olduğundan üstüne basılınca nefes zorla dışarı çıkar, basınç kalkınca göğüs genişler, eski durumuna gelir ve tekrar nefes alınır. bu esnada kollara yaptırılan hareketlerle nefes alma kolaylaştırılabilir.

schaefer metodu: yüzü koyun yatan hastaya uygulanır. kurtarıcı bel hizasında ata biner gibi hastanın üstüne çıkar, el ayalarıyla göğüs kafesi üstüne tüm ağırlığıyla basar ve nefes vermeyi temin eder, basınç kalkınca göğüs kafesinin esnekliği sayesinde, nefes alma meydana gelir. bu metodda ağzın boşalması kolaylaşır. ancak solunum yetersiz kalabilir.

nielson-hederer metodu: en üstün tekniktir. ancak iki kurtarıcı gerekmektedir. hasta yüzükoyun yatırılır, kollar bükülür, baş eller üstüne yerleştirilir. kurtarıcılardan biri schaefer metodunda olduğu gibi, nefes vermeyi sağlarken ikinci göğsü yerden hafifçe kaldıracak biçimde dirsekleri bükerek nefes almayı temin eder. şayet kurtarıcı tekse hastanın başucuna oturur ve iki zamanlı hareketi şu şekilde ayarlar: nefes alma yukarıdaki gibidir, nefes verme ise dirsekler yere bırakıldıktan sonra, kürek kemiklerine bastırılarak sağlanır. bu usul olabildiğince yorucudur. suni solunumu 15-20 dakika hatta bir saat veya daha fazla uzatmak gerekebilir. çünkü kendi kendine solunum başlayıp tekrar durabilir.

elle çalışır respiratörlerle sun'i solunum: bir maskesi, bir konnektörü, bir kapağı ve bir balonu vardır. bu şekilde olanlara ambu respiratörü denir. maske hastaya uygulandıktan sonra, balonun ritmik olarak sıkılması ile balondaki hava hastanın akciğerlerine geçer. ambu'ya oksijen de katılabilir.

otomatik respiratörlerle sun'i solunum: bu hedefle kullanılan respiratörler özelliklerine göre başlıca iki gruba ayrılırlar:

1. volümetrik respiratörler: örnek olarak spiromat'ı gösterebiliriz. hiç solunumu olmayanlarda kontrollü solunumu temin eder. buna karşılık yardımcı solunumda, hastanın solunumuna adaptasyonda güçlükler vardır. volümetrik respiratörler, yüksek kapasitelidir. elektrikle çalışırlar, oksijen oranı solunum hacmi, adedi, soluk alma-verme basınçları ve aralarındaki oran doğrudan ayarlanır.

2. manometrik respiratörler: örnek; bird ve bennet'tir. oksijen veya havayla çalışır. yardımcı solunuma da basitçe uyarlar. kullanılmaları kolaydır. fakat bilhassa çok şişmanlarda volümetrik respiratörler kadar etkili değildirler.

kalp masajı: kalbi durmuş olan şahıslara en geç 5 dakika içerisinde kalp masajına başlanmalıdır. daha geç kalındığı takdirde, kalp tekrardan çalıştırılırsa bile, şahıs bitkisel yaşama girecektir. zira, beyindeki sinir hücreleri kansızlığa 4-5 dakikadan fazla dayanamazlar.

kalbi duran şahsın, hemen şuuru kaybolur ve yere yıkılır. fakat her şuuru kapalı veya baygın şahsın kalbi durmuş demek değildir. şuuru kapalı bir halde yatan şahsın kalbinin çalışıp çalışmadığını anlamak için, önce nabzına bakılır, nabız alınamıyorsa göğsün üstünden kalp kontrol edilir, çalıştığına dair bir alamet yoksa, hemen kalp masajına geçilir.

iki türlü kalp masajı vardır: açık masaj ve kapalı masaj. pratikte uygulanan kapalı kalp masajıdır. açık kalp masajı, elle doğrudan olarak kalbin sıkıştırılması suretiyle yapılır ki bu da ancak ameliyatlar anında olası olabilir veya kapalı kalp masajında bir sonuç alınamazsa ve başka imkan da yoksa, göğüs kafesinin kırılması suretiyle kalbe açık masaj yapılabilir.

kapalı kalp masajı: etkili bir sun'i solunum sağlanır sağlanmaz, etkili bir kalp masajına başlanmalıdır. etkili bir kapalı kalp masajı için hastanın sert bir yere yatırılması çok önemlidir. şayet hasta yatakta yatıyorsa, yatağın altına tahta vs. gibi sert bir şey konulmalıdır. kalp masajını yapacak şahıs hastanın sağına geçer, hafifçe hastanın üstüne eğilir. dirseklerini kırmadan sol elinin ayasını göğüs kemiğinin (= sternumun) 1/3 alt bölümüne yerleştirir. bu elini artık hiç yerinden oynatmayacaktır. sağ elini de sol elinin üstüne koyar. omuzlarından kuvvet alarak göğüs kemiğini 3-5 cm içeri itecek biçimde kuvvetle bastırır, yarım saniye bu vaziyette bekler, sonra sağ elini gevşetir. bu işleri ritmik olarak dakikada 60-70 kere tekrarlar. etkili kalp masajı sırasında normal kan akımının 1/3'ü yaklaşık 30-50 mm cıva basıncıyla çevreye gönderilebilir. kendine getirme işini bir kişi yalnız olarak yapıyorsa, arka arkaya 5 kalp masajı yaptıktan sonra, sun'i solunum yapar ve aynı işi bu şekilde devam ettirir. kendine getirmeyi iki kişi yapıyorsa, yine her bir sun'i solunuma karşılık 5 kalp masajı yapılmalıdır. kapalı kalp masajına hiçbir sebeple 5 saniyeden fazla ara verilmemelidir.

kapalı kalp masajının bazı komplikasyonları olabilir: göğüs kemiği kırığı, kaburga kırıkları pnömütoraks (göğse hava kaçması), hemotoraks (akciğerleri örten iki tabakalı göğüs zarlarının arasında hava ve kan toplanması), aort damarı yırtılması, dalak ve karaciğer yırtılması gibi. bunlara mani olmak için, elin göğüs kemiğindeki yerinden daha aşağıda olan ksifoid (göğüs kemiğinin hançer biçimindeki alt ucu) üstüne kaymamasına bilhassa dikkat edilmelidir. bundan başka göğüs kemiğinin alt ucuna veya kaburgalar üstüne baskı tatbik edilmemelidir. tatbik edilen baskı çok ani ve çok şiddetli olmamalıdır. göğüs ve karın üstüne aynı zamanda baskı yapılmamalıdır: sun'i solunum anında kapalı kalp masajına ara verilmelidir.

sun'i solunum ve kapalı kalp masajıyla femoral (uyluk) veya karotis (boyun) atardamarında nabzın alınması, göz bebeklerinin küçülmesi, morarmanın gerilemesi ve normal solunumun geri dönmesi esas hayat desteğinin başarıyla yapıldığının önemli bulgularıdır. bu şekilde esas hayat desteğini devam ettirirken, bir yandan da ileri hayat desteğinin teminine geçilmelidir. bu da kesinlikle hastane şartlarında olmalıdır.