Upj darligi ile ilgili bilmeniz gerekenler

Upj darlığı ile ilgili bilmeniz gerekenler

Upj nedir ? upj darlığı nedir ?

böbreğin en önemli görevi kanı filtre edip, atık maddeleri ve fazla tuzları oluşturduğu idrar ile vücut dışına atmaktır. böbreğin oluşturduğu idrar ilk olarak böbrek içerisindeki ufak sonra büyük toplayıcı kanallardan idrarın toplandığı havuza (pelvis renalis) gelir ve buradan üreter ile idrar kesesine (mesane) bir müddet depolanmak üzere iletilir. pelvis ile üreterin birleştiği noktaya upj -üreteropelvik junction türkçesiyle bileşke-denir.

özellikle çocukluk çağında olmak üzere, böbrekteki havuz (pelvis) ile üreter arasındaki geçiş noktasında idrarın taşınmasında bir darlık neticesi idrar drenaj problemi olmaktadır. buna üretero-pelvik bileşke darlığı (upj darlığı) denir. idrarın iletimindeki bu engel nedeniyle, idrar böbrek havuzunda (pelvis) birikir ve pelviste genişleme (hidronefroz) meydana gelir. bu zaman geçtikçe böbrek fonksiyonlarında azalmaya ya da tamamen böbreğin fonksiyonunun yitirmesine sebep olur.

upj darlığında en sık neden doğumsal olarak bu bileşkedeki kas hücrelerinin gelişmemesidir. bu genellikle 1500 çocuğun 1' inde olur. bu daralma genellikle anne karnında, böbrek gelişme döneminde başlamaktadır. zamanımızda, genellikle anne karnında iken yapılan ultrasonografi takiplerinde saptanmaktadır.

erişkin yaşlarda daha az sıklıkta karşılaşılmasına karşın, darlığa ve bunun sebep olduğu hidronefroza ya da böbrekte meydana gelen taşa başlı oluşan ağrılarla kendini göstermektedir. bu ağrı aralıklı biçimde gelen şiddetli ağrı atakları biçiminde olabileceği gibi, künt vasıflı, hafif bir yan veya bel ağrısı biçiminde de olabilir. bazı hastalarda sıvı ya da su tüketilmesi ile ağrı artabilir.

upj darlığı nasıl teşhis edilir ? kesin tanıda kullanılan yöntemler nelerdir ?

takiplerde sıklıkla kullanılmasına karşın, ultrasonografi upj darlığının teşhisinde yalnız olarak tanı koyducu değildir. ultrasonografide yalnızca böbrekteki havuzda genişleme yani hidronefroz ve böbrek parankim dokusunun yapısı ve kalınlığı görüntülenir.

kesin teşhis amacıyla, kesinlikle idrarın böbrekten idrar kanalına akışının fonksiyonel olarak değerlendirildiği bir yöntem kullanılmalıdır. klasik olarak yapılan bu değerlendirmelerden birisi ıvp adı verilen intravenöz pyelografi (ilaçlı böbrek filmi) dir. burada idrarın pelvisten yeteri kadar atılamaması nedeniyle genişlemiş pelvis görülür.

ıvp' de röntgen ışınlarının gösterdiği opak madde damar içerisine enjekte edilir ve bu madde böbrekten süzülür. bu maddenin idrarla atılması sırasında çekilen filmlerle böbrek işlevi, böbrek toplama sistemleri ve mesane değerlendirilir. ıvp' de upj darlığı gösterilse bile kesin tanıdaidrar sökücülü dtpa sintigrafi (diüretikli renogram) yapılmalıdır. bu yalnızca kesin tanı için değil, ameliyat sonrası iyileşmenin takibinde de mühimdir. diüretikli renogram ile damardan verilen radyoaktif madde böbrekten süzülürken, iki böbrekteki fonksiyon ve drenaj ayrı ayrı ölçülür ve değerlendirilir. bu değerlendirmede hem sağ hem de sol böbrek için bir drenaj eğrisi elde edilir. upj darlığı olan eğride boşalma olmaz ve giderek artan bir eğri vardır. bu yükselen eğri upj darlığının kesin tanısında görülmelidir.

özellikle upj darlığına neden olan ufak damar varlığı bilhassa ne tür ameliyat yapılmasına kadar verilmesinde önem taşır. bilhassa darlığa neden olan ya da zaten varolan darlığın şiddetini daha da arttıran çaprazlayan damar varlığı söz konusu ise, bilhassa idrar kanalının içerisinden kesme ile yapılan ameliyatların (endopyelotomi, aşağıya bakınız) başarısı düşüktür. bunlarda kesinlikle darlığın çıkarıldığı ve damarın etkisinden uzaklaştırılan ameliyat tipleri (pyeloplasti, aşağıya bakınız) tercih edilmelidir. dolayısıyla bilhassa çapraz damar varlığını ortaya koymada 3 yöntem kullanılabilir. anjiografi, upj darlığında çaprazlayan damar ile ilgili çok net bilgi verir ancak kasıktaki damardan böbrek damarına uzanan bir kateter sokmak gerektiğinden girişmsel bir tanı yöntemidir. dolayısıyla zamanımızda genellike ilk planda tercih edilmez.







çapraz damar varlığını değerlendiren ve zamanımızda daha sıklıkla kullanılan iki yöntem, sırasıyla, bt (biligisayarlı tomografi) anjio ya da doppler ultrasonografi olarak söylenebilir.



özellikle son yıllarda kullanılmaya başlayan ve bilhassa radyasyona maruz kalınmaması gibi bir avantaja sahip olan mrı (manyetik rezonans görüntüleme) ile elde edilen mrı ürografi tetkiki ile hem böbrek sistemleri ve upj darlığı ile aynı anda çapraz damar varlığı da aynı anda değerlendirilebilir.

upj darlığında uygulanancerrahi tedavi yöntemleri

tedavi yöntemleri ile ilgili bilgi verilmeden önce öğrenmiş olunması gereken nokta,

18 aylık ve daha ufaklarda upj' deki kötü idrar geçişine bağlı durumun geçici olabileceği ve kendiliğinden düzelebileceği kesinlikle akılda tutulmalıdır.

ancak darlık durumlarında ve bu darlığın yarattığı böbrek hasarında, 18 aylıktan küçük olsa bile cerrahi tedavi şansı kaçınılmaz olabilir.

bazı bebekler ya da çocuklar ilk aşamada saptanan şiddetli upj darlığına karşın hızla aylar içerisinde düzelebilirken, bazılarında iyileşme olmaz ya da daha da kötüleşmeye gitmeye başlar. dolayısıyla bu yaş dönemindeki çocuklarda çok yakından takibi kesinlikle lazımdır. aile bu konuda bilinçlendirilmelidir. bu takip genellikle periyodik ultrasonografi ile böbrek pelvisindeki genişlemenin (hidronefroz) derecesinin ölçümü biçiminde yapılmaktadır.

upj darlığı kesin tanısı konulmuş ve zaman geçtikçe iyileşme olasılığı düşünülmeyen hastalarda cerrahi tedavi lazımdır.

klasik upj darlığı ameliyatı, açık cerrahi ile dar olan upj bölümünün çıkartılması ve üreterin pelvise (böbrek havuzu) tekrardan ağızlaştırılmasıdır. bu ameliyata "dismembered pyeloplasti" denilmektedir.

açık pyeloplasti ameliyatı diğer böbrek ameliyatlarındaki gibi kaburgaların altında sağda ya da solda göreceli olarak diğer kapalı cerrahi tedavi yöntemlerine göre daha büyük bir cerrahi kesiyi gerektirmektedir. ortalama 2-3 saat süren bir ameliyat olup, başarı şansı %95 civarındadır. ameliyat sonrasında hastanede kalış müddeti hastanın yaşına ve yerleştirilen drenaj borularının tipine bağlıdır.

son yıllarda gündeme gelen laparoskopik cerrahi tekniği ile pyeloplasti ameliyatları da, laparoskopik olarak gerçekleştirilmektedir. açık pyeloplasti ameliyatındaki cerrahi işlem aynen yapılır ancak bu uygulamada hastaya büyük bir cerrahi kesi yapılamaz, yalnızca 3 ya da 4 küçük delikten vücut içerisine girilerek ameliyat yapılır. bu tekinikle yapılan pyeloplasti ameliyatına "laparoskopik pyeloplasti" denilmektedir. benzer & thorn; ekilde yaklaşık ameliyat müddeti 2-3 saat olup, başarı şansı %95 ve üzerindedir. ameliyat sonrası hastanede kalış müddeti 1 yada 2 gündür.

yapılan bilimsel incelemelerde ameliyat başarısı açısından laparoskopik ve açık cerrahi teknik arasında fark yoktur. ancak laparoskopik ameliyatlarda açık cerrahiye göre bazı avantajlar söz konusudur.

"laparoskopik pyeloplasti" nin en önemli avantajları,

açık cerrahideki gibi büyük bir cerrahi kesi gerektirmez, küçük deliklerden yapılır

daha büyük ve net görüntü altında ameliyat gerçekleştirilir

ameliyat sonrası, açık cerrahiye göre, ağrı daha azdır

ameliyat sonrası hastanede kalış müddeti daha kısadır

daha kısa sürede ve hızlı iyileşme sağlanır

açık cerrahiye göre daha iyi bir kozmetik görünüm vardır

çapraz damar varlığı net olarak ortaya konur ve tedavi edilir

büyütmeli görüntü( yaklaşık 10 kat daha büyük görüntü altında) ağzılaştırma yapılır

idrar kanalı içerisinden endoskop ile "endoskopik kesi" ya da "endopyelotomi" adı verilen diğer bir cerrahi tedavi yaklaşımı idrar kanalına girerek içeriden dar olan kısmın kapalı sistem küçük bir kesici ile kesilmesidir. bu tedavi idrar kanalı içerisinden yapıldığından hastanın günlük aktiviteye dönmesi olabildiğince kısa sürede olmaktadır. ancak "endopyelotomi" başarısını etkileyen bazı etkenler vardır. başarıyı etkileyen bu etkenler bu teknikin kullanımında da sınırlı kalınmasına neden olmaktadır.

endoskopik kesi ile uygulanan "endopyelotomi" tedavisinde basarıyı etkileyen etkenler başlıca 4 tanedir

çapraz damar varlığı, çapraz damar varlığında bu tedavi başarısı çok azalmaktadır

böbrekteki hidronefroz (şişme) derecesi

darlık uzunluğu

böbrek işlevi

bu etkenlerin birisi ya da birkaçı var olduğunda endoskopik kesi adı verilen endopyelotomi yaklaşımının başarısı düşmektedir.

böbrekte aşırı şişme veya upj darlığı düzeyinde çaprazlayan damar varsa ilk cerrahi tercih kesinlikle "laparoskopik pyeloplasti" olmalıdır.